Er is een tekort aan wethouders, zegt de Wethoudersvereniging. Bovendien is niet iedereen geschikt voor het wethouderschap. Een goede voorbereiding is belangrijk. Daarnaast is een integriteitstoets onvoldoende. Het grote aantal afhakende wethouders maakt een fitheidstest wenselijk. Goed wethouderschap in de huidige polariserende tijden vraagt om fitte wethouders. 

Henk Bouwmans

Veel raadsleden, en soms zelfs ook anderen, denken in deze maanden na over het wethouderschap. Zij willen straks, na de raadsverkiezingen van maart 2026, wethouder worden. Wachten tot de collegevorming in de fase van het zoeken van kandidaten komt, is een groot risico. Je moet je vinger nu al op steken, zodat vooral jouw partij weet dat je wethouder wil worden. 

Ultieme beloning 

Het wethouderschap wordt door velen gezien als de ultieme beloning van politiek actief burgerschap. Pas als wethouder doe je ertoe, nu en in de toekomst; al is het niet meer zoals vroeger toen nieuwe straten in veel gemeenten naar goed presterende wethouders werden vernoemd. 

Wethoudersland

Dat verlangen om wethouder te worden, straalt uit dat je pas als wethouder echt macht en invloed hebt in de lokale democratie. Het is een klassiek gevoel van hiërarchie: als wethouder zit je boven op de apenrots en pas dan, zo is het idee, kun je echt verschil maken. Ook de historie van “Nederland, wethoudersland” – waarmee de indruk wordt gewekt dat alleen wethouders de problemen oplossen – speelt in dat gevoel een rol. Al dan niet terecht wordt het wethouderschap daardoor als het belangrijkste politieke ambt in het lokaal bestuur beschouwd. De wethouder kan, zeker in polariserende tijden, de sterke, krachtige bestuurder zijn.  

Gemeenteraad 

Bij dat kijken en speculeren, vooral door de media, naar wie na de raadsverkiezingen wethouder wordt, wordt vergeten dat vanuit kringen van wethouders steen en been wordt geklaagd over de onberekenbare gemeenteraad. Een raadsvergadering is voor veel wethouders een avondje spitsroeden lopen en afwachten hoe en of je wordt gegrilld. De gemeenteraad – die enigszins ongrijpbare verzameling van relatief onbekende volksvertegenwoordigers – blijkt als het erop aan komt toch de echte baas, zoals dat ook is vastgelegd in de gemeentewet. Maar waarom is juist het raadslidmaatschap dan tijdens raadsverkiezingen niet het hoogst na te streven doel? 

Sociale media 

De race om het wethouderschap verhult dat het wethouderschap topsport is. Een ambt dat je 24 uur per dag zeven dagen per week bent. De wethouder staat in de schijnwerpers, die in het sociaal mediatijdperk en bij de huidige persoonlijk politieke polarisatie steeds heftiger foutjes, missers en nalaten tonen. Het gevolg: een recordaantal wethouders trekt het niet meer, wordt bedreigd en/of geïntimideerd, tobt met zijn gezondheid, wil meer tijd voor zichzelf en het gezin, en haakt af. 

Fitheidstest 

De sport leert ons dat je voor het beoefenen van topsport fit moet zijn, fysiek en mentaal. Dat is een eis waarvoor onder wethouders (en politieke partijen) nog te weinig aandacht is. Hoe groot dat belang is kun je zien aan het hoge percentage, dat zich opnieuw richting de helft beweegt, van de wethouders dat gewild of ongewild vroegtijdig afhaakt. Zo’n uitvalpercentage kun je in de topsport niet om komen! Behalve een integriteitstoets voor wethouders is een mentale en fysieke fitheidstest gewenst. 

Zelfkennis 

Aan ambities ontbreekt het meestal niet. Maar het wethouderschap vereist behalve passie, ook een goed gevoel en zelfkennis over wat je wel kunt en waarin je niet goed in bent, een integere werkopvatting en vooral een goede voorbereiding! Want het wethouderschap is ook een voorbeeldfunctie. De wethouders – met de burgemeester – laten zien hoe democratisch, integer, serieus en transparant het openbaar bestuur maatschappelijke knelpunten en vraagstukken oplost. 

Voorbereiding 

Wie wethouder wil worden, doet meer dan melden dat hij/zij aan de beurt is, maar bereidt zich daarom goed voor. Spreek met collega’s en leer van de voorbeelden uit het verleden (zie onder meer: Valkuilen voor wethouders en zie ook: de lijst van gevallen en vertrokken wethouders 2002-2022). Denk ook goed na wie jouw klankbord en coach nù en straks kan zijn. En maak vooral gebruik van het (opleidings)aanbod van de beroeps- en belangenverenigingen, in het bijzonder de Wethoudersvereniging en Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.