De komst van de gedeputeerden van nieuweling BoerBurgerBeweging (BBB) heeft ervoor gezorgd dat de twaalf colleges van Gedeputeerde Staten steviger zijn vernieuwd dan ooit tevoren. Er is een recordaantal van 29 nieuwe gedeputeerden binnengekomen (43,28 procent nieuwe gezichten).

Dit is een van de zes opvallende uitkomsten van de vorming van de nieuwe colleges van GS, zo blijkt uit het onderzoek “Gedeputeerden als machtsfactor”, dat is uitgevoerd door De Collegetafel. Het onderzoek vergeleek de uitkomsten van de resultaten van de collegevorming uit de periode 2003-2023. 

Aantal 

Het aantal gedeputeerden is in de periode 2003-2023 niet of nauwelijks gewijzigd. In 2003 waren er 69 gedeputeerden in twaalf provincies. In 2023 zijn er 67 gedeputeerden benoemd. 

Bestuurderspartijen

Het blok van de drie traditionele bestuurderspartijen in de provincie, bestaande uit CDA, PvdA en VVD verliezen in 2023 voor het eerst hun meerderheid. Dit blok van CDA-VVD-PvdA had in 2003 66 op 69 gedeputeerden (95,65 procent van de gedeputeerdenposten). Ditzelfde blok van drie traditionele bestuurderspartijen is in 2023 voor het eerst in de historie zijn meerderheid in de twaalf colleges van GS kwijt. De drie partijen komen voor het eerst uit op minder dan de helft: 27 op 67 gedeputeerden (40,29 procent). 

CDA & Links 

Het proces van collegevorming over de afgelopen twintig jaar laat zien dat het CDA zijn machtspositie kwijt is geraakt. Daar waar het CDA de eerste of tweede partij was met deelname aan negen, tien of elf colleges, is het CDA de vierde partij geworden met nog maar slechts deelname met telkens een gedeputeerde in zeven colleges. 

Ook het blok van de linkse partijen (D66, GroenLinks, PvdA en SP) haalt in 2023 een historisch lage score van nauwelijks een kwart van de gedeputeerden: 17 op 67 gedeputeerden (25,37 procent). Acht jaar gelden had links nog 26 op 61 gedeputeerden, wat goed was voor 42,62 procent van de gedeputeerden. 

Bestuurservaring 

De komst van een recordaantal nieuwe gedeputeerden heeft ook een keerzijde. De bestuurservaring van alle gedeputeerden bij de start van de colleges is beperkt. Dat was in 2019 bijna vier jaar; in 2023 is de gemiddelde bestuurservaring gedaald tot 3,58 jaar. Vier jaar geleden hadden acht van de twaalf colleges opgeteld minimaal tien jaar bestuurservaring in GS. In 2023 zijn er slechts drie colleges die opgeteld tot meer dan tien jaar ervaring in GS komen. 

Vrouwen 

De mannen hebben in de provinciehuizen terrein teruggewonnen ten koste van de vrouwelijke politieke bestuurders. Het aandeel vrouwelijke gedeputeerden is vanwege de door de BoerBurgerBeweging gedomineerde collegevorming – een verschuiving naar rechts – gedaald naar krap een kwart van het aantal gedeputeerden: 17 op 67 (25,37 procent vrouwelijke gedeputeerden). Van de doorbraak in 2011 naar meer dan dertig procent vrouwelijke gedeputeerden – met hoop op meer richting een gelijkwaardige afspiegeling – is niets meer over. 

Meer informatie

Voor het onderzoeksrapport “Gedeputeerden als machtsfactor” klik hier. 

De uitkomsten van het onderzoek zijn gepubliceerd op de website van Binnenlands Bestuur in het artikel De gedeputeerde is vooral rechtser.