In het coronajaar 2021 kwamen slechts 59 wethouders tijdelijk of definitief ten val als gevolg van een politieke vertrouwensbreuk, een laagterecord! Tegelijkertijd kozen meer wethouders dan ooit voor een vroegtijdige overstap naar een andere baan en haken tientallen wethouders om gezondheidsredenen voortijdig tijdelijk of definitief af.

Het afgelopen jaar 2021 was dus een jaar van records, zowel hoogte- als laagterecords. Om te beginnen is er een record gevestigd in het laatste jaar voor de raadsverkiezingen: 199 wethouders haakten tijdelijk of definitief af om politieke redenen en om andere redenen, zoals gezondheid, herindeling en de overstap naar een andere functie, zoals burgemeester, gedeputeerde of een andere baan buiten het openbaar bestuur. Dat aantal van 199 is een recordaantal in het laatste jaar voor de raadsverkiezingen. Daarmee wordt de lijn van de andere jaren in de huidige collegeperiode doorgetrokken: vanaf 2018 is er elk jaar een recordaantal wethouders gestopt van respectievelijk 175 in 2018 (waaronder 115 vanwege herindeling), 205 in 2019 en 228 in 2020.

Politieke valpartijen

Het aandeel politieke valpartijen was daarentegen nog nooit zo laag. Slechts 59 wethouders kwamen tijdelijk of definitief ten val in het laatste volledige kalenderjaar voor de raadsverkiezingen, waarvan 43 wethouders echt het college moest verlaten en de overigen na herstel van de vertrouwensbreuk door konden. Het jaar 2013 had tot nog toe het laagterecord met 75 ten val gekomen wethouders in het laatste kalenderjaar voor de raadsverkiezingen. In 2009 daarentegen kwamen liefst 96 wethouders ten val in het laatste kalenderjaar voor de raadsverkiezingen. De belangrijkste reden voor het lage aantal politieke valpartijen is het geringe aantal coalitiebreuken en verstoorde verhoudingen, de twee belangrijkste valfactoren die normaal voor grote aantallen valpartijen van wethouders zorgen.

Corona en gezondheid

Twee wethouders verloren om politieke redenen vanwege corona hun functie: Winnie Prins (Leefbaar Zeewolde) werd weggestuurd omdat zij tegen de zin van de raad publiekelijk haar persoonlijke opvattingen bleef ventileren. Michel Rog (CDA, Haarlem) verloor het vertrouwen nadat hij om principiële redenen zijn QR-code niet wilde laten zien bij een wijkraadsvergadering. Corona is geen verklaring voor het forse aantal van 29 wethouders dat om gezondheidsredenen in 2021 tijdelijk of definitief afhaakte. Dat hoge aantal maakt dat er deze collegeperiode al 90 wethouders om gezondheidsreden tijdelijk of definitief zijn gestopt. De hoge werkdruk in combinatie met de algehele conditie van de wethouder vormen de belangrijkste verklaring om vanwege gezondheidsreden (tijdelijk) een stap terug te doen.

Andere baan

Een opmerkelijk record werd er in 2021 ook gevestigd: maar liefst 26 wethouders lieten hun gemeenteraad weten de rit tot de verkiezingen niet vol te maken, maar een nieuwe uitdaging aan te gaan in een andere, vaak minder tijdrovende en belastende reguliere baan. Opvallend daarbij: het zijn vooral wethouders van landelijke partijen (23 op 26) die een dergelijke overstap naar de semipublieke sector of adviesbureaus weten te maken.

Integriteit

Spraakmakende politieke valpartijen in 2021 zijn vooral integriteitskwesties. Laurens Ivens (SP) stapte in Amsterdam op vanwege grensoverschrijdend gedrag, Robert Scholten (De Nieuwe Lijn, Epe) vanwege jokkend gedrag en het wissen van de app-geschiedenis op zijn telefoon om WOB-verzoeken tegen te werken, Guido Schoolmeesters (Gemeenschapslijst Someren) vanwege beschuldigingen over het toewijzen van een woning en het bevoordelen van een bouwbedrijf en Jan Loonen (CDA, Venray) kwam ten val over een omstreden gronddeal vanwege vermeende belangenverstrengeling. Deze affaire kostte uiteindelijk ook CDA-burgemeester Luc Winants de kop omdat hij de wethouder te veel publiekelijk in bescherming nam.

Binnenlands Bestuur

Het Wethoudersonderzoek 2021 van DeCollegetafel is ook gepubliceerd in Binnenlands Bestuur, dat traditiegetrouw jaarlijks opent met de publicatie van het jaarlijkse Wethoudersonderzoek met de belangrijkste nieuwsfeiten, analyse en cijfers over 2021.

Meer informatie: de lijst van 2021

Meer informatie biedt de lijst van DeCollegetafel met het overzicht van tijdelijk of definitief vertrokken en/of ten val gekomen wethouders in 2021.