In het door het coronavirus gedomineerde jaar 2020 zijn 231 wethouders tijdelijk of definitief uit het college van burgemeesters en wethouders vertrokken of ten val gekomen. Het grootste deel kwam door een politieke vertrouwensbreuk tussen de wielen. Een recordaantal wethouders haakte tijdelijk of definitief af omdat hun gezondheid hen in de steek liet en om redenen van persoonlijke aard, bijvoorbeeld omdat het wethouderschap te zwaar werd.

Dit blijkt uit het Wethoudersonderzoek 2020 dat in opdracht van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door DeCollegetafel.

Er waren in 2020 109 wethouders die om politieke redenen tijdelijke of definitief ten val kwamen. Daarmee schaarde afgelopen jaar zich tot de zwarte jaren voor wethouders waarin meer dan honderd wethouders vanwege een politieke vertrouwensbreuk tussen de wielen kwamen. Het is bovendien het tweede jaar op rij dat er meer dan honderd wethouders politiek ten val kwamen. Daarmee is de huidige collegeperiode voor wethouders de meest donkere collegeperiode sinds de invoering van het dualisme in 2002.

Verstoorde verhoudingen

De belangrijkste verklaring voor het aanhoudende hoge aantal vallende wethouders, zijn politiek verstoorde verhoudingen en breuken in de coalitie. Een combinatie van factoren speelt daarbij een rol: de nijpende financiële situatie, vooral door hoge kosten voor zorg en sociaal domein, waardoor gemeenten moeten bezuinigen; het grote aantal fracties, tien of meer is geen uitzondering, in de raad; het gebrek aan samenwerkend en bindend vermogen om in een versplinterd landschap er samen de schouders onder te zetten. In 2020 spatte de coalitie als gevolg van een vertrouwensbreuk in 23 gemeenten uiteen en wisselde vervolgens van politieke samenstelling. Opvallend was dat in een 6-tal gemeenten (Bergen op Zoom, Geertruidenberg, Hoogeveen, Meerssen, Smallingerland, Waalre) de vorming van een zakencollege de enige oplossing was om tot een bestuurbare oplossing te komen.

Gezondheid

Een andere opmerkelijk ontwikkeling is het recordaantal van 59 wethouders dat om gezondheid of vanwege persoonlijke redenen vertrekt. Daarmee zijn er in de huidige collegeperiode al meer wethouders om gezondheids- of persoonlijke redenen afgehaakt dan in enige andere, volledige collegeperiode. Het gaat niet alleen om oudere wethouders die het stokje willen overdragen, maar ook om een steeds groter wordend aantal wethouders dat het door hoge werkdruk en politieke spanningen niet langer volhoudt om het veeleisende wethouderschap te blijven vervullen.

Integriteit

Opvallend is dat in 2020 slechts twee wethouders vanwege een integriteitskwestie ten val kwamen. Geert Post (SGP, Urk) moest weg omdat hij had verzwegen ‘formeel betrokken’ te zijn bij het transportbedrijf van zijn zoon die in Engeland werd aangehouden op verdenking van drugssmokkel. Willemien Vreugdenhil (CDA, Ede) stapte op nadat duidelijk was dat zij bij de gemeentesecretaris had gepleit voor de positie van een ambtenaar met wie zij een relatie heeft.

Overzicht lijst 2020

Meer informatie biedt het overzicht in de lijst van tijdelijk of definitief vertrokken en/of ten val gekomen wethouders in 2020.

Publicatie Binnenlands Bestuur over Wethoudersonderzoek 2020 met nieuwartikel: Wethouders haken massaal af en achtergrondartikel: Zwartste collegeperiode ooit plus overzicht van gevallen wethouders.