Brede colleges vatbaarder voor politieke crises
Slecht nieuws voor de brede coalities die in veel gemeenten gevormd moeten worden om aan een meerderheid te komen. In de afgelopen vier jaren bleken brede colleges vatbaarder voor politieke crises en valpartijen. Dat blijkt uit onderzoek van De Collegetafel in opdracht van Binnenlands Bestuur.
Is er een antwoord om politieke valpartijen van verbrede colleges en coalities te voorkomen? Volgens voormalige informateurs als Piet Boekhoud en Ruud Koole is het belangrijk om tijd en ruimte te nemen voor een open informatieproces.Boekhoud, informateur in 2006 in Rotterdam en in 2011 in Vlaardingen, waarschuwt dat de macht van het getal niet leidend moet zijn. Even een snel rekensommetje maken en partijen op een getalsmatige meerderheid uitnodigen, is te kort door de bocht. ‘Je begint eerst met iedereen te vragen om mee te doen. Als een partij niet aan tafel wil, houdt het op. Maar je moet er de tijd voor nemen. In Rotterdam wilde Marco Pastors (de lijsttrekker in 2006 van Leefbaar – HB) niet, maar je moet dan toch voorkomen dat je later het verwijt krijgt dat je er niet genoeg tijd aan hebt besteed.’
Voorsorteren niet slim
Nu, in het begin van de nieuwe formaties, doen winnaars er volgens de Leidse hoogleraar Ruud Koole verstandig aan op te passen geen voorsorteergedrag te vertonen. ‘Iedere partij die een zetel heeft, is democratisch gelegitimeerd. Het is verstandig dat je als grote fracties peilt bij anderen hoe zij denken over wat belangrijk is voor de toekomst van de gemeente. Ik pleit niet voor nationale kabinetten op lokaal niveau, maar laat zien dat je mensen niet buitensluit.’
Leiden als voorbeeld
Een voorbeeld hoe het anders kan, is de voormalige bestuurlijke probleemgemeente Leiden. Daar kwam voor het eerst sinds 1978 geen enkele wethouder noch het college in de afgelopen vier jaar ten val. Een oorzaak lijkt de nieuwe bestuurscultuur met een klein akkoord op hoofdlijnen met ruimte voor alle partijen om eigen punten binnen te halen. Verbreding hoeft daarom geen verzwakking te betekenen, concludeert Paul van Meenen, de toenmalige Leidse D66-leider die inmiddels Tweede Kamerlid is. ‘Als je maar niet te veel afspraken maakt. We wilden de gewoonte doorbreken van vuistdikke collegeakkoorden waardoor er vier jaar lang een scheiding is tussen coalitie en oppositie. We werden de grootste partij en hebben dat gebruikt om met alle tien fracties te komen tot bestuurlijke afspraken in Samen Leiden. We hebben de afspraken op twee A4’tjes gezet. We hebben een aantal spelregels afgesproken. Bijvoorbeeld dat een wethouder alleen wordt weggestuurd als hij aan de koffiejuffrouw heeft gezeten of niet capabel is, maar niet omdat hij namens het college ander beleid voorstaat dan zijn fractie. We hebben ook afgesproken dat zaken waar we geen afspraak over hebben gemaakt, gewoon doorgaan.’